Prokrastynacja to ostatnimi czasy dość popularny temat. Coraz więcej uczonych opowiada się za tym, że należy ją uznać za współczesną chorobę cywilizacyjną. Prokrastynacja nierzadko mylona jest z lenistwem – niesłusznie, gdyż stanowi ona większy problem i jest rozpatrywana w szerszym ujęciu psychologicznym. Wczoraj, tj. 6 września, obchodziliśmy Dzień Walki z Prokrastynacją, zatem wykorzystajmy tę okazję i przyjrzyjmy się bliżej tej współczesnej chorobie.
Prokrastynacja – czym dokładnie jest?
Terminem prokrastynacji opisuje się różnego rodzaju opóźnienia – odkładnie na potem, zwlekanie, odraczanie. Mówimy o niej, gdy przekładamy wykonanie pracy lub zobowiązań. Na problem prokrastynacji zwrócono uwagę już latach 70. XX wieku. Psycholodzy zdefiniowali ją jako zwlekanie, będące wypadkową niedorzecznego przekonania o własnej niekompetencji oraz braku umiejętności do wykonywania zobowiązań[1].
Prokrastynacja – przyczyny
Przyczyny prokrastynacji mogą wynikać z wielu czynników. Natomiast do najpopularniejszych należą:
- strach – obawa przed tym, że osoba nie da rady wykonać zadania;
- perfekcjonizm – niepokój związany z tym, że zadanie nie zostanie wypełnione idealnie, co skutkuje odkładaniem go w czasie;
- brak motywacji – często związany z nieumiejętnością określenia, od czego zacząć.
Przyczyną prokrastynacji w dorosłym życiu jest również dzieciństwo. Jeśli rodzice wymagali od nas zbyt wiele, a my bezustannie obawialiśmy się, że nie sprostamy ich oczekiwaniom, to następstwem może być prokrastynacja. Dorośli, którzy doświadczyli takich zachowań w dzieciństwie, mogą odczuwać strach przed zadaniami dorosłości – pracą, prowadzeniem domu, odpowiedzialnością, co skutkuje odkładaniem wszystkiego „na później”.
Zachowania prokrastynacyjne są również charakterystyczne dla młodzieży uczącej się i studiującej. Nieterminowe wywiązywanie się z obowiązków, złe wyniki w nauce, a przede wszystkim przedwczesne przerywanie edukacji, to nierzadko konsekwencje prokrastynacji.
Zachowania typowe
Warto wspomnieć również o aspektach charakterystycznych dla prokrastynacji – lęk przed niepowodzeniem, odczuwanie awersji wobec realizowanych zadań i niska odporność na frustrację. Każde z nich może być znaczącym czynnikiem, zaburzającym codzienne funkcjonowanie.
Prokrastynatorzy zwykle znajdują (często nieświadomie) alternatywne formy aktywności, skupiając się na innych działaniach – nierzadko mniej istotnych w danej chwili. Takie zachowanie wywołuje poczucie przytłoczenia, co natomiast zwiększa odczuwanie awersji[2].
Prokrastynacja – konsekwencje
Prokrastynacja to problem, który może przynieść wiele przykrych konsekwencji. Skutkiem mogą być zaburzenia psychiczne i pogorszenie się zdrowia somatycznego. Prokrastynacja również wpływa negatywnie na relacje rodzinne i zawodowe, na ekonomiczną sferę życia oraz niepowodzenia edukacyjne.
Prokrastynacja – czy można ją leczyć?
Stres oraz niepokój związany z prokrastynacją, nierzadko mogą doprowadzić do zaburzeń nerwicowych, a nawet depresji. Warto zatem podjąć z nią walkę i przeciwdziałać jej rozwojowi. Sposobem na zwlekanie może być odpowiednie planowanie czasu (dobrze sprawdzą się ciekawe formy organizowania czasu) oraz system nagród i kar (nagradzaj się, gdy uda Ci się wywiązać ze wszystkich obowiązków).
Jeśli jednak nie jesteśmy w stanie sami uporać się z problemem, warto udać się do specjalisty. Psychoterapia w perspektywie psychodynamicznej, behawioralnej lub poznawczo-behawioralnej może pomóc poznać źródło problemu, dzięki czemu walka z prokrastynacją stanie się łatwiejsza. Na wizytę z psychologiem możesz umówić się bez wychodzenia z domu – wystarczy skorzystać z telekonsultacji.
Podsumowanie
Prokrastynacja to współczesna choroba, która dotyka coraz więcej osób. Zwlekanie z wypełnieniem obowiązków, wynikające z niesłusznego poczucia niekompetencji jest problemem zarówno osób pracujących, jak i uczącej się młodzieży. Strach i brak motywacji to tylko nieliczne przyczyny prokrastynacji, która może zakończyć się, m.in. poważnymi zaburzeniami psychicznymi.
Źródła:
Markiewicz K., Prokrastynacja i prokrastynatorzy. Definicja, etiologia, epidemiologia i terapia, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia” 2018, nr 3, s. 195-213.
https://centrum-poznawcze.pl/czym-jest-prokrastynacja-1/
[1] K. Markiewicz, Prokrastynacja i prokrastynatorzy. Definicja, etiologia, epidemiologia i terapia, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia” 2018, nr 3, s. 196.
[2] Ibidem.
